Grootste klimaatzaak ooit voor internationaal gerechtshof: kleine eilandstaat trekt aan de bel

Het Internationaal Gerechtshof in Den Haag begint vandaag aan wat wordt bestempeld als de grootste klimaatzaak in zijn geschiedenis. Initiatiefnemer is Vanuatu, een piepkleine eilandstaat in de Stille Oceaan, dat het tij wil keren door landen juridisch verantwoordelijk te stellen voor klimaatverandering. Met deze zaak hoopt Vanuatu wereldwijd klimaatactie af te dwingen.

De vijftien rechters van het hof krijgen de taak zich te buigen over twee grote vragen. Allereerst: welke verplichtingen hebben VN-lidstaten volgens het internationale recht om niet alleen andere landen, maar ook toekomstige generaties te beschermen tegen de verwoestende effecten van klimaatverandering? En vervolgens: wat zijn de juridische consequenties als landen te weinig doen om hun uitstoot van broeikasgassen te beperken?

De focus ligt vooral op de gevolgen voor kwetsbare gebieden, zoals kleine eilandstaten, die al aan de frontlinie staan van de klimaatcrisis.

Tijdens de komende twee weken passeren bijna honderd landen en diverse organisaties de revue in de rechtszaal, een record in de tachtigjarige geschiedenis van het hof. "We willen dat het hof bevestigt dat de verwoesting van het klimaat onrechtmatig is,", aldus Margaretha Wewerinke-Singh, de Nederlandse juriste die het juridische team van Vanuatu leidt.

Na jaren van lobbyen heeft Vanuatu brede steun verzameld om deze zaak voor het hof te brengen. De eilandstaat, met zo’n 320.000 inwoners verspreid over 83 eilanden, verkeert in een uiterst kwetsbare positie. Veel van de eilanden liggen slechts een meter boven de zeespiegel, en door de klimaatverandering verdwijnen grote delen van hun land in de oceaan.

"Wij staan aan de frontlinie van ernstige klimaatverandering. Als het zo doorgaat, is ons land binnen vijftig jaar compleet onleefbaar", waarschuwt Vanuatu's klimaatgezant Ralph Regenvanu in een interview met de Australische omroep ABC.

Vanuatu is helaas niet het enige slachtoffer. Wereldwijd stijgt de zeespiegel in een alarmerend tempo door de opwarming van de aarde, en de immense ijsmassa’s die wegsmelten. Het jaar 2023 vestigde een triest record als het warmste jaar ooit, met een temperatuur die 1,48 graden boven het pre-industriële gemiddelde lag. Daarmee balanceren we gevaarlijk dicht tegen de limiet van 1,5 graad die in het Klimaatakkoord van Parijs is afgesproken.

Met deze zaak zet Vanuatu zichzelf neer als de David in een strijd tegen een klimaat-Goliath. De uitspraak van het Internationaal Gerechtshof kan verstrekkende gevolgen hebben, niet alleen voor eilandstaten zoals Vanuatu, maar ook voor de manier waarop de wereld klimaatverandering juridisch aanpakt. Of de kleine eilandstaat de wereldleiders tot actie kan dwingen, moet blijken – maar één ding is zeker: ze laten zich niet zomaar de zee in duwen.

Bronnen: AP news/ABC Australia