Nee, een pogrom was het niet

Het kon niet zwart genoeg worden afgeschilderd wat in de nacht van donderdag op vrijdag gebeurde in Amsterdam. Pro-Palestijnse Amsterdammers wilden zoveel mogelijk supporters van de Israëlische club Maccabi bang maken en slaan.

In de haast om afstand te nemen van die akelige gebeurtenis vielen heel grote woorden. Volgens de koning hadden Amsterdammers 'de' joden in de steek gelaten, net als destijds. Volgens de burgemeester had er een pogrom plaatsgevonden. De leider van de grootste partij van het land pleitte voor deportatie van de daders.

Vooropgesteld: het was heel akelig. Maar een pogrom? Woorden doen er toe en dus ging het Historisch Nieuwsblad te rade bij drie historici. Ze vinden de vergelijking getuigen van weinig respect voor wat joden in het verleden is aangedaan.

Kun je de ongeregeldheden van donderdagavond met een pogrom vergelijken? Universitair docent Internationale Betrekkingen Peter Malcontent (Universiteit Utrecht), die het boek Een open zenuw: Nederland, Israël en Palestina (2018) schreef, vindt van niet. ‘Tijdens de pogroms in Rusland en andere Oost-Europese landen in de negentiende en vroege twintigste eeuw werden huizen platgebrand, vrouwen verkracht en mannen vermoord door boze hordes. Daar is nu helemaal geen sprake van.’

Cultuurhistoricus David Wertheim, auteur van het boek Waar gaat het over als het over Joden gaat?, vult aan: ‘De rellen van gisteravond vonden plaats in de context van een oorlog, waardoor de gemoederen heel hoog verhit worden. Bovendien trad de Nederlandse politie tegen relschoppers op. De Russische autoriteiten daarentegen knepen destijds een oogje toe, toen Joden werden gemolesteerd. Dat deden de nazi-autoriteiten ook, tijdens de Kristallnacht in 1938. Mensen die dit soort vergelijkingen maken, doen af aan de ernst van pogroms en de Kristallnacht.’ 

Het is erg, maar overdrijven is niet zonder gevaar.