Deze fundamentele fout maken complotdenkers volgens Harari

Een mysterieuze groep machtige mensen die heimelijk de wereld regeert, het is wat veel complotdenkers geloven. Maar zij maken een fundamentele denkfout schrijft Yuval Noah Harari in de Volkskrant.

Uit een peiling onder 26.000 mensen in 25 landen blijkt dat 37 procent van de Amerikanen, 45 procent van de Italianen en zelfs 55 procent van de Spanjaarden denkt dat het 'zeker of waarschijnlijk waar' is dat 'één enkele groep mensen heimelijk de gebeurtenissen controleert en de wereld regeert', aldus Harari. Dat klinkt wel als heel erg veel en zal aan de vraagstelling hebben gelegen, maar toch het idee van een Wereldcomplot is wijdverbreid.

Simpele verklaringDe bekende historicus en schrijver van het boek Sapiens legt uit waarom het idee van een Wereldcomplot zo verleidelijk is voor veel mensen: het geeft een simpele verklaring voor ingewikkelde wereldproblemen. 'Oorlogen, revoluties, crises en pandemieën stellen ons leven op de proef. Maar als ik in een Wereldcomplot geloof, heb ik het geruststellende gevoel dat ik het allemaal begrijp,' schrijft de Israëlische denker.

Ook geeft het geloof een zeker gevoel van superioriteit. 'Het Wereldcomplot is als een loper die alle geheimen van de wereld ontsluit en mij toegang geeft tot een exclusieve kring: die van de mensen die het begrepen hebben. Ik ben slimmer en wijzer dan de gemiddelde persoon en zelfs dan de intellectuele elite en de heersende klasse, professoren, journalisten, politici. Ik zie wat zij niet zien of proberen te verbergen.'

Mondiaal schaakspelMaar zo benadrukt Harari, alle theorieën over het Wereldcomplot lijden aan dezelfde fundamentele fout: 'het geloof dat de geschiedenis heel eenvoudig is en je de wereld vrij gemakkelijk kunt manipuleren. Een kleine club kan alles begrijpen, voorspellen en controleren, van oorlogen tot technologische revoluties en pandemieën.'

'Het opmerkelijkste is het vermogen van dat groepje om tien zetten vooruit te denken in het mondiale schaakspel. Als ze ergens een virus loslaten, kunnen ze niet alleen voorspellen hoe het zich door de wereld zal verspreiden maar ook hoe het de wereldeconomie een jaar later zal beïnvloeden.'

GodHet lukt Nederland niet eens om het ict-systeem op tijd klaar te hebben voor de coronavaccinaties, maar dit clubje machtigen is kennelijk zoveel briljanter dat het als een soort god alles kan regelen. 'De theorie van het Wereldcomplot vraagt ons om te geloven dat het enerzijds aartsmoeilijk is om de daden van duizend of zelfs maar honderd mensen te voorspellen en te controleren, en anderzijds verbazend gemakkelijk om bijna 8 miljard mensen naar je pijpen te laten dansen.'

Harari tot slot: 'Natuurlijk bestaan er veel echte samenzweringen in de wereld. Individuen, bedrijven, organisaties, kerken, groepen en regeringen bedenken complotten en voeren ze uit. Maar juist dat maakt het zo moeilijk om de wereld in haar geheel te voorspellen en te beheersen.'

Bron(nen): De Volkskrant (€)