We worden steeds dommer: waarom ons IQ over het hoogtepunt heen is

Tientallen jaren lang ging ons IQ gestaag omhoog, maar die tijd lijkt voorbij. Volgens meerdere studies wordt de westerse wereld langzaam weer een beetje dommer. Het Vlaamse Humo vroeg aan bijzonder hoogleraar psychologie aan de Erasmus Universiteit, Dimitri van der Linden, hoe dat zit.

"We hebben studies uit Estland, Nederland, Finland, Frankrijk, Groot-Brittannië, Denemarken en Noorwegen gevonden die een daling van het gemiddelde IQ vaststelden," begint de hoogleraar. "Het effect is nog niet heel sterk, maar je kunt er niet omheen: jarenlang is het IQ in die landen gestegen, en nu is die stijging gestopt of is er een daling."

Genen De daling varieert per land van ongeveer een half tot drie IQ-punten per decennium. "Dat lijkt niet superveel, maar als de trend zich doorzet, wordt het over zoveel jaar natuurlijk wél substantieel." Allerlei mogelijk oorzaken zijn onderzocht, maar de meest gangbare hypothese is dat het met onze genen te maken heeft. "We weten dat intelligentie voor een groot stuk erfelijk bepaald is," aldus Van der Linden. "Hoogopgeleiden hebben gemiddeld minder kinderen dan laagopgeleiden: dat kun je gewoon terugvinden in de statistieken. We weten ook dat er een sterke samenhang is tussen opleidingsniveau en intelligentie. Als je dat bij elkaar optelt, kan het niet anders dan dat het gemiddelde IQ daalt."

Dat is niet altijd zo geweest. "Het rare is dat het lang omgekeerd was. Mensen met een hogere status, en dus vaak ook een hogere intelligentie, hadden vroeger juist méér kinderen. Zij hadden meer overlevingskansen en konden dus meer kinderen succesvol grootbrengen. Halverwege de negentiende eeuw keerde dat: door de industriële revolutie en de verbeterde levensomstandigheden daalde de kindersterfte en kregen lageropgeleiden meer kinderen."

"Daarnaast heb je nog genetische effecten. Mensen met bepaalde geestelijke of lichamelijke afwijkingen overleefden vroeger vaak niet. Omdat onze levensomstandigheden sterk verbeterd zijn, treedt die natuurlijke selectie niet meer op. Intelligentie is bovendien sterk erfelijk, maar in het DNA dat wordt doorgegeven, kunnen foutjes sluipen. Als die zich ophopen, kan dat leiden tot een achteruitgang van bepaalde eigenschappen, onder andere ook intelligentie."

Maximum bereikt Verder lijkt het erop dat het IQ zijn maximum heeft bereikt. Mensen kunnen niet intelligenter worden is de hypothese. "Het effect treedt op in landen waar het leven heel goed is," weet Van der Linden. "Je kunt het vergelijken met de lengte in Nederland. Nederlanders zijn gemiddeld de langste mensen ter wereld. Jarenlang is die lengte blijven toenemen, maar de laatste tijd blijkt die trend te stoppen en misschien zelfs een beetje terug te lopen. Op een bepaald moment stopt het gewoon."

Bron(nen): HUMO