Foetaal alcoholsyndroom: Waarom vaders ook moeten opletten wat ze drinken

Dat vrouwen geen alcohol moeten drinken als ze zwanger zijn weet (bijna) iedereen. Als ze wel drinken is er risico op het Foetaal alcoholsyndroom. Het foetaal alcohol syndroom (FAS) is een hersenaandoening die ontstaat door alcoholgebruik tijdens de zwangerschap. Door de alcohol raken de hersenen van een ongeboren baby beschadigd. Hierdoor kan een kind meerdere problemen krijgen, zoals problemen met groeien, bewegen en het gedrag. Er is helaas geen genezing van FAS mogelijk.

Want terwijl de risico's van alcoholgebruik door de moeder beter onderzocht en bewezen zijn, is een andere factor die mogelijk bijdraagt aan FAS grotendeels over het hoofd gezien: hoeveel de vader drinkt. Onderzoek naar vruchtbaarheid en voortplanting "is zo vrouwgericht, zo moederlijk georiënteerd, dat we niet echt ons best hebben gedaan aan de mannelijke kant", zegt Michael Golding, een ontwikkelingsfysioloog aan de Texas A&M University die onderzoek doet naar blootstelling aan alcohol en foetale ontwikkeling, tegen de BBC.

Toch vermoeden onderzoekers zoals Golding al heel lang dat er een rol is weggelegd voor drinkende vaders. "Al jaren horen we verhalen van vrouwen die zeggen: 'Ik dronk nooit tijdens de zwangerschap, maar nu heb ik een FAS-kind - en mijn mannelijke partner was een chronische alcoholmisbruiker'," zegt hij. Maar zulke verhalen werden vaak afgedaan als vergeetachtige moeders, of zelfs als leugens.

Recent onderzoek werpt echter een intrigerende - en mogelijk baanbrekende - mogelijkheid op: deze moeders hadden al die tijd gelijk.

Uit recente bevolkingsstudies is gebleken dat baby's van vaders die gedronken hebben een hoger risico lopen op verschillende kwalen. Een studie uit 2021 onder meer dan een half miljoen koppels in China ontdekte bijvoorbeeld dat het risico op geboorteafwijkingen - waaronder een gespleten gehemelte, aangeboren hartaandoeningen en afwijkingen aan het spijsverteringskanaal - hoger was als de vader dronk voor de conceptie, ook als de moeder niet dronk. Een ander bevolkingsonderzoek uit China vergeleek 5.000 kinderen met aangeboren hartafwijkingen met 5.000 kinderen zonder. Ook hier bleek dat baby's bijna drie keer meer kans hadden op een aangeboren hartafwijking als hun vader dronk - gedefinieerd als meer dan 50 ml alcohol per dag in de drie maanden voor de zwangerschap - dan wanneer hij niet dronk.

In juli 2024 toonde een studie aan dat als vaders alcohol dronken voor de conceptie, de groei van de foetus beïnvloed werd.

Het is onmogelijk om met zekerheid vast te stellen dat het drankgedrag van de aanstaande vaders de oorzaak is van de latere gezondheidklachten. Maar dat er een samenhang is wordt steeds duidelijker.

Golding bewees oorzaak en gevolg wel met muizen. . Eerst bracht zijn team de lichamelijke afwijkingen die geassocieerd worden met FAS bij mensen, zoals kleinere ogen en een kleiner hoofd, in kaart in een muismodel. Daarna verdeelden ze de muizen in groepen waar alleen de zwangere moeders alcohol kregen, waar alleen de vaders dat kregen, voor de conceptie, en waar beide ouders dat kregen. Toen ze de kenmerken van de nakomelingen vergeleken, vonden ze een duidelijk thema.

Als een muismoeder alcohol gebruikte tijdens de zwangerschap, vertoonden haar nakomelingen enkele van de te verwachten fysiologische symptomen van FAS. Maar sommige veranderingen in zowel schedelgezichtspatronen als in de algehele groei werden erger als beide ouders dronken. Nog verrassender was dat sommige afwijkingen aan de kaak, de afstand tussen de tanden, de grootte van de ogen en de oogafstand - allemaal symptomen van FAS bij mensen - meer uitgesproken waren als de vader dronk dan als de moeder dronk.

Golding's team ontdekte ook dat de gezichtsvorm van een muis veranderde afhankelijk van hoeveel alcohol de vader had gedronken. "De boodschap die we kunnen meenemen... is dat alcoholgebruik door mannen geen ja/nee effect heeft op kinderen; het heeft graduele effecten waarbij hoe meer een man drinkt, hoe slechter de resultaten", zegt hij.

Golding heeft ook bewijs gevonden bij muizen dat alcoholgebruik door de vader kan leiden tot andere veranderingen in sperma die de groei van de foetus beïnvloeden. Hij en zijn collega's hebben ontdekt dat chronisch alcoholgebruik de verhouding van overgeërfde fragmenten van een type genetisch materiaal genaamd RNA in sperma verandert.

Hoeveel alcohol is "veilig" voor een vader - niet voor een moeder - om te drinken als hij weet dat zijn partner zwanger kan worden?

Die gegevens hebben we niet. Maar Golding is van mening dat een "heel, heel af en toe een drankje" waarschijnlijk prima is - vooral als een vader minder drinkt in combinatie met andere factoren waarvan we weten dat ze de gezondheidsresultaten voor het nageslacht kunnen verbeteren, zoals sporten en goed eten. Toch voegt hij eraan toe: "Als het mijn zonen waren, zou ik ze vertellen om helemaal te stoppen met drinken".